Një shkrim i 31 dhjetorit të vitit 1912 i botuar në “The Daily Telegraph”, paraqet mizoritë e ushtrisë serbe të asaj kohe.
Me titullin, “Ushtria serbe la një shteg gjaku”, artikulli flet për tmerret e shkaktuara nga ushtria serbe në Shqipëri, por edhe më gjerë.
Më poshtë, Klankosova.tv ju sjell shkrimin e plotë:
Ushtria serbe la një shteg gjaku; Mijëra burra, gra dhe fëmijë u masakruan në mars deri në det, thonë raportet hungareze
Një mesazh nga Budapesti për “The Daily Telegraph” jep detaje të mizorive në Shqipëri dhe gjetkë, siç gjenden në raportet e mbledhura për autoritetet austro-hungareze. Korrespondenti thotë:
“Në marshimin nëpër Shqipëri deri në det, serbët jo vetëm vranë dhe ekzekutuan pabesisht shqiptarë të armatosur, por mizoria e tyre prej bishe nuk u ndal në goditjen e njerëzve të paarmatosur dhe të pambrojtur, pleqve dhe grave, fëmijëve dhe foshnjave në gjoks”.
“Oficerët serbë, të dehur nga fitorja e tyre, deklaruan se paqësimi më efektiv i Shqipërisë do të ishte shfarosja totale e shqiptarëve muhamedanë. Kjo parullë u miratua shpejt nga Ushtria Serbe pushtuese dhe u zbatua në praktikë”.
“Ndërmjet Kumanovës dhe Uskubit [Shkupit] rreth 3000 persona u vranë. Në afërsi të Prishtinës, 5000, ekskluzivisht arnautë [shqiptarë], ranë nën duart e serbëve, jo në luftë të ndershme, por me vrasje të pajustifikueshme”.
“Për të kryer këto krime, ushtarët e çmendur madje shpikën metoda të reja mizorie për të kënaqur epshin e tyre për gjak. Në shumë fshatra, të gjitha shtëpitë u dogjën dhe ndërsa banorët fatkeq iknin para flakëve, ata u qëlluan në sytë e grave dhe fëmijëve të tyre, dhe më pas gratë e pafuqishme u detyruan të shikonin fëmijët e tyre teksa masakroheshin me bajoneta”.
“Ekzekutimet ishin diversioni i përditshëm i ushtarëve serbë. Në çdo shtëpi ku gjendeshin armë të gjithë banorët vriteshin, pushkatoheshin ose vareshin. Në ditë të caktuara u bënë tridhjetë e gjashtë ekzekutime”.
“Ish-sekretari i kryeministrit Pashiq, zoti Tomiatch, thotë se gjatë një udhëtimi nga Prisrendi [Prizreni] në Ipek [Pejë] nuk ka parë asgjë, por vetëm fshatra të djegura deri në themel. Bregu i rrugës ishte i veshur me trekëmbësh për varje, nga ku vareshin trupat e shqiptarëve. Rruga për në Diakowitza [Gjakovë] ishte një ‘rrugicë me trekëmbësh për varje’”.
Por historia e mizorive që u kryen në Shqipëri nuk ishte aspak e shterur. Të bëmat e bëra në Prilep, Kosovë, Weschitza, thuhet, tejkalojnë çdo gjë që u desh të vuanin shqiptarët nën sundimin turk.
Një shqiptar (emër i njohur), i cili iku nga Prisrendi në Graz, në Styria, dhe që studioi në Austri si i ri, tregon historinë e mëposhtme:
“Kushdo që denonconte një shqiptar te serbët, ishte e sigurt se ai person do të pushkatohej. Ka ndodhur vazhdimisht që personat që u kishin borxh muhamedanëve shqiptarë i informonin, duke i cilësuar si tradhtarë. Ata u varën pa ndryshim dhe debitorit iu mundësua të blinte shtëpinë dhe fermën e viktimës me një çmim absurdisht të ulët”.
“Në Uskub shqiptarët e paarmatosur thjesht u qëlluan nga oficerët serbë në rrugë dhe nëse vetëm një thikë gjuetie gjendej në një shtëpi, pronari pushkatohej, nuk tregohej mëshirë”.
Në Verisovitch [Ferizaj] komandanti serb i ftoi të arratisurit të ktheheshin dhe të dorëzonin armët. Pasi e bënë këtë, 400 persona u prenë. Në të gjithë Verisovitchin mbetën gjallë vetëm gjysmë duzinë familjesh muhamedane.
Në Pana serbët vranë të burgosurit e tyre, ndërsa në Varosh dhe Prishtinë popullata u masakrua.
Vetë oficerët serbë thonë se i kanë gjuajtur shqiptarët dhe një oficer mburrej se ka qëlluar nëntë shqiptarë brenda një dite.
Edhe jashtë kufijve të Shqipërisë ushtarët serbë kryenin të gjitha llojet e mizorive. Në kalanë e Nishit, ku u sollën shumë të burgosur turq, kanë ndodhur skena tragjike. Një burrë u shkel për vdekje atje për mosbindje.
Një mjek i Kryqit të Kuq thotë:
“Kudo që u gjetën shqiptarët u vranë pa mëshirë. Gratë, fëmijët dhe pleqtë nuk u kursyen. Kam parë çdo ditë fshatra në flakë në Servinë e vjetër”.
Pranë Kratovës, Gjeneral Stefanoviq vendosi qindra të burgosur në dy rreshta dhe i qëlloi me automatikë. Gjeneral Zhivkoviqi vrau 930 fisnikë shqiptarë dhe turq pranë Sienicës, sepse ata kundërshtonin progresin e tij”.
