Nën këmbët tona, një rrjet i gjerë mikrobik i quajtur “rrjeti i gjerë i drurit” lejon pemët të komunikojnë dhe të ndajnë burimet me njëra-tjetrën.
Jashtë syve, këto fije kërpudhore mikroskopike përshkojnë tokën, njësoj si një internet nëntokësor, duke ndihmuar në lidhjen e bimëve dhe pemëve me njëra-tjetrën.
Ato mund ta përdorin këtë system, nganjëherë i quajtur “rrjeti i gjerë i drurit”, për të shkëmbyer ujë, azot, karbon dhe lëndë të tjera ushqyese, apo edhe për të marrë paralajmërim paraprak për kërcënimet.
Rrjetet e kërpudhave mikorizale kanë ekzistuar për më shumë se 400 milionë vjet. Dhe sipas ekologut Thomas Crowther, ato veprojnë si një lloj “truri i pyllit” që punon për të mbajtur të gjithë ekosistemin të shëndetshëm.
“Kërpudhat mikorizale janë absolutisht thelbësore për funksionimin e rreth 90% të pemëve në botë. Njëra nuk mund të ekzistonte pa tjetrën,” thotë Crowther nga ETH Cyrih, i cili ishte në mesin e një ekipi shkencëtarësh për të zhvilluar hartën e parë globale të rrjetës së gjerë të drurit.
Por si funksionon?
Pemët dhe bimët kanë një marrëdhënie simbiotike me kërpudhat mikorizale që thuren përreth dhe futen në rrënjët e tyre. Bimët kalojnë karbonin nga kërpudhat dhe në këmbim marrin lëndë ushqyese si fosfori dhe azoti që kërpudhat marrin nga toka.
Por përtej kësaj, bimët përdorin gjithashtu këtë rrjet të gjerë nëntokësor të kërpudhave për të ndërvepruar me njëra-tjetrën, duke lëvizur informacionin, lëndët ushqyese, sheqerin dhe ujin te pemët e tjera në sistemin që kanë më shumë nevojë për të.
“Pemët që po luftojnë për lëndë ushqyese shpesh do të përmirësohen nga rrjeti sepse kërpudhat do të rishpërndajnë lëndët ushqyese drejt atyre pemëve që luftojnë ose zonave ku ka pasur shumë dëmtime nga insektet,” tha Crowther. “Kjo lidhje është ajo që e mban të gjithë sistemin në funksion.”
Kur fidanët lidhen me rrjetin, ata mund të marrin një injeksion të lëndëve ushqyese dhe ujit nga pemët më të pjekura. Kjo i ndihmon ata të rriten dhe të zhvillojnë elasticitet përballë stresit. Pemët që vdesin mund të përdorin gjithashtu rrjetin për të transferuar lëndët ushqyese të tyre te bimët fqinje.
Pemët mund të marrin sinjale paralajmëruese të hershme për kërcënimet nëpërmjet rrjetit nëse një fqinj është nën sulm, për shembull, nga afidet ose vemjet, dhe të prodhojnë paraprakisht kimikate mbrojtëse për t’u mbrojtur nga një sulm.
Kur pemët vdesin, edhe kërpudhat nëntokësore vdesin
Rrjetet mikorizale mbështesin ekosistemet dhe i bëjnë pyjet elastike. Ata janë gjithashtu lavamanë masivë të karbonit, duke mbajtur CO2-in e nxehtësisë të mbyllur nën tokë. Por zgjerimi bujqësor, ndotja nga plehrat kimike dhe shpyllëzimi po i vënë në rrezik këto rrjeta mikrobike.
Sipas OKB-së, rreth 178 milionë hektarë pyje, rreth trefishi i madhësisë së Francës, janë humbur gjatë tre dekadave të fundit. Kur priten pemët, shkatërrohen edhe kërpudhat nën tokë. Studiuesit kanë zbuluar se prerja e drurëve mund të zvogëlojë bollëkun e kërpudhave mikorizale në tokë deri në 95%.
Rritja e temperaturave të lidhura me ndryshimin e klimës mund të shohë gjithashtu kërpudhat që bllokojnë karbonin për periudha më të gjata të zëvendësuara nga një varietet me cikël të shpejtë që “mund të nxisë humbjet e karbonit në atmosferë”, sipas Crowther, duke çuar në ngrohje shtesë.
Kërpudhat mikorizale kanë qenë në themel të jetës në Tokë për miliona vjet. Duke prishur rrjetat komplekse që ato formojnë nën këmbët tona, ne po rrezikojmë edhe organizmat nga të cilët varemi për të mbijetuar./DW
