Në gjysmën e parë të këtij viti, në mediat boshnjake dhe serbe janë regjistruar 305 raste të mohimit të gjenocidit, që është tre herë më shumë se në vitin 2023, kur u shënua një rënie e lehtë.
Që nga korriku i vitit 2021, kur ish-përfaqësuesi i lartë në BeH vendosi ndryshime në ligjin penal, sipas të cilit mohimi i gjenocidit, krimet dhe glorifikimi i kriminelëve janë të dënueshme, janë ngritur tre aktakuza, dy prej të cilave janë dëshmi e praktikës së mëparshme të Zyrës së Prokurorit të BeH-së për ndarjen e aktakuzave kundër një personi në disa prej tyre dhe e treta u refuzua. Më pas, Gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës kombinoi dy aktakuza kundër Vojin Pavloviq për nxitje të urrejtjes kombëtare, racore dhe fetare, mosmarrëveshje dhe intolerancë në një rast, i cili aktualisht po mbahet në Sarajevë.
Ky pasivitet i gjyqësorit boshnjak inkurajoi politikanët dhe përfaqësuesit e institucioneve në BeH dhe Serbi që të vazhdojnë publikisht trendin e mohimit dhe relativizimit.
Deri tani numri më i madh i rasteve të mohimit të gjenocidit u regjistrua në agjencinë e lajmeve Srna (191 raste), e ndjekur nga Serb Informer (48), RTRS (28) dhe Serbe Politika (21). Si në vitet e mëparshme, ndër individët mohuesit më të mëdhenj të gjenocidit në Srebrenicë ishin presidenti i Republikës Srpska, Milorad Dodik (42 mohime të regjistruara)2 dhe presidenti i Organizatës së Familjeve të Luftëtarëve të Kapur dhe të Vrarë dhe Civilëve të Zhdukur të Srebrenicës dhe një punonjës i komunës në këtë qytet, Branimir Kojiq (27 mohime).
Përveç tyre, gjenocidin e mohuan dhe e rivitalizuan patriarku serb Porfirije, princi Aleksandar Karagjorgjeviq, si dhe profesori i Universitetit Hebraik në Jerusalem, Yehuda Bauer, eksperti izraelit i kërkimit të Holokaustit, Gideon Greif, si dhe drejtori i Qendra “Simon Ëiesenthal”, Efraim Zuroff.
Përveç Presidentit të Republikës Srpska, lista e mohuesve përfshin një numër të madh të përfaqësuesve të institucioneve të këtij entiteti – Radovan Vishkoviq, kryeministër i Qeverisë së RS-së, Stasha Kosharac, zëvendëskryetar i Këshillit të Ministrave të BeH dhe ministër i shtetit. i Tregtisë së Jashtme dhe Marrëdhënieve Ekonomike, Nenad Stevandić, anëtar i SNSD-së dhe kryetar i Asamblesë Kombëtare të Republikës Srpska. Në listë janë presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq, ish-kryeministrja e Serbisë Ana Brnabiq, zëvendëskryeministri i Serbisë, Ivica Daçiq dhe deputeti në Kuvendin e Serbisë, Miodrag Linta.
Gjenocidi në Srebrenicë mohohet në mënyrë më aktive përmes mohimit (234 raste), dhe relativizimit përmes justifikimit ose krahasimit me krime të tjera (44 shembuj).
Më shpesh, mohimi ose relativizimi ndodh gjatë disa ngjarjeve të rëndësishme, përvjetorëve, siç tregohet nga të dhënat e mbledhura për këtë hulumtim. Në 12 muajt e fundit, mohimi i gjenocidit në media është theksuar veçanërisht gjatë përkujtimit të 28 vjetorit të gjenocidit në korrik 2023 (38 raste), që nga nëntori i vitit të kaluar gjatë fushatës parazgjedhore për zgjedhjet parlamentare në Serbi. (30 raste), dhe kryesisht para dhe gjatë votimit të Rezolutës së Kombeve të Bashkuara për gjenocidin në Srebrenicë (188 raste), në prill dhe maj. Rezoluta u votua nga 84 anëtarë, prandaj 11 korriku do të shënohet si Dita Ndërkombëtare e Reflektimit dhe Kujtimit të Gjenocidit në Srebrenicë në vitin 1995.
Përfaqësuesit e institucioneve në Republikën Srpska dhe Serbi filluan një fushatë publike për relativizimin e gjenocidit para votimit të Rezolutës, duke theksuar se dokumenti shërben “për t’i paraqitur serbët si një komb gjenocidal”, megjithëse nuk ka asnjë fjalë për të në atë. Ata e quajtën atë “anti-qytetërues”, “diskriminues” dhe “fillimi i një nisme për të shfuqizuar Republikën Srpska”.
Media theksoi se Rezoluta ishte një përpjekje e “fuqive perëndimore për të demonizuar Republikën Srpska dhe popullin serb”, se ishte “një kërcënim për popullin serb” dhe “për t’i treguar ata si viktima dhe serbët si ngacmues”. Pas votimit në OKB, Milorad Dodik publikoi një tekst autori në të cilin citon një sërë të dhënash që kundërshtojnë faktet e vërtetuara nga gjykata.
Mohuesit shpesh përdorin shprehje që përforcojnë fjalimin diskriminues dhe mbështesin përhapjen e urrejtjes, si “myslimanët e NATO-s”, pastaj se “myslimanët filluan të gjitha konfliktet” ose se Srebrenica ishte një marrëveshje në mënyrë që “myslimanët të merrnin statusin e viktimave”. Në media do të lexoni shpesh se gjenocidi është “i supozuar”, “i llojit” ose “i ashtuquajturi”. Nga ana tjetër, çdo mohim i gjenocidit dhe përhapja e gënjeshtrave dhe dezinformatave po hap plagë për të mbijetuarit dhe familjet e viktimave, të cilat edhe 30 vjet pas gjenocidit nuk mund të shërohen për shkak të retorikës politike.
Kur mohojnë gjenocidin, politikanët dhe përfaqësuesit e institucionit shpesh i referohen raportit të Komisionit të Pavarur Ndërkombëtar për Hetimin e Vuajtjeve të të Gjithë Popujve në Rajonin e Srebrenicës nga viti 1992 deri në 1995 si një burim përkatës për të justifikuar mohimin e tyre. Edhe ky komision është financuar nga Qeveria, dhe deklaratat kryesore nga ky raport janë hedhur poshtë me shqyrtimin e aktgjykimeve të Tribunalit të Hagës, sepse janë në kundërshtim me faktet e vërtetuara nga gjykata.
Srna, një agjenci lajmesh e financuar nga buxheti i Republika Srpska, është platforma kryesore mediatike për mohimin e gjenocidit. Vetëm në vitin 2024, u regjistruan pothuajse tre herë më shumë raste të mohimit të gjenocidit sesa në dy vitet e mëparshme së bashku (166 kundrejt 62). Srna ndjek një politikë redaktuese aktive sipas së cilës e karakterizon çdo përmendje të gjenocidit si “të supozuar”, edhe kur ato përcjellin lajme për arrestime, aktakuza për gjenocid ose vendime – “arrestohen shtatë persona të dyshuar për gjenocid të supozuar”, “me rastin e aktakuzë kundër shtatë pjesëtarëve të Ushtrisë së Republikës Serbe për gjenocidin e supozuar”.
Gazetat serbe Informer, Kurir dhe Alo përdorën gjenocidin në Srebrenicë për të synuar opozitën gjatë fushatës zgjedhore për zgjedhjet parlamentare të mbajtura në Serbi në dhjetor 2023. Ata i quajtën listat e opozitës “Koalicioni për gjenocidin në Srebrenicë”, “Tepicka, qëllimi i së cilës është të shënojë serbët si komb gjenocidal”, “ata përdorin çdo paraqitje të ftuar në media që mbështesin politikën e tyre për t’i quajtur serbët një komb gjenocidal”.
Mediat tabloid relativizuan gjenocidin në Srebrenicë, duke raportuar “se ai ndodhi por kundër serbëve” dhe ia atribuoi mungesës së shqetësimit të opozitës për viktimat serbe.
Përveç kësaj, tabloidët e shënuan gjenocidin si “të vetmen gjë për të cilën opozita pajtohet” dhe shpesh e lidhën Srebrenicën me Kosovën si një shembull të “politikës anti-serbe”. /Detektor
