Glorifikimi i kriminelëve të luftës, fushatë shpifëse e sulm verbal ndaj mediave që janë opozitë e pushtetit, ndërhyrja politike në hetimet dhe ndjekjet penale të korrupsionit dhe krimit…janë vetëm disa nga të gjeturat e raportit të fundit të Komisionit Evropian për progresin e Serbisë.
Në raportin e fundit për progresin e Serbisë në fushën e sundimit të ligjit, të përgatitur nga Komisioni Evropian, vlerësohet se vendi ka nevojë për angazhim shtesë si dhe angazhim politik për thellimin e reformave dhe eliminimin e mangësive, veçanërisht në fushat kryesore të gjyqësorin, parandalimin dhe luftimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar, lirinë e medias, si dhe ndjekjen penale të krimeve të luftës.
Është një raport vjetor për progresin e Serbisë, në kapitujt kryesorë 23 dhe 24 në negociatat e anëtarësimit, në të cilin rezultatet janë të nevojshme që vendi të përparojë në procesin e negociatave për anëtarësim.
Që nga fillimi i këtij procesi, Serbia ka dy parakushte kyçe për përparim në negociatat që përfundimisht do të çonin në anëtarësimin e plotë në Bashkimin Evropian: dialogun me Kosovën dhe përparimin në kapitujt 23 dhe 24.
Progresi në këta dy kapituj është thelbësor për çdo vend që synon anëtarësimin në BE.
“Siç është paraparë me metodologjinë e rishikuar, asnjë kapitull tjetër nuk duhet të mbyllet para se Serbia ta arrijë këtë qëllim”, thuhet në dokumentin e Komisionit Evropian, në të cilin Radio Evropa e Lirë ka qasje.
Që nga dhjetori 2021, Serbia nuk ka hapur asnjë kapitull të vetëm në procesin e negociatave për anëtarësim.
Negociatat joformale të ngrira të pranimit me Beogradin janë pasojë e mos vendosjes së sanksioneve kundër Rusisë për shkak të luftës në Ukrainë, e cila filloi në shkurt 2022, dy muaj pas konferencës së fundit ndërqeveritare me Serbinë.
Korrupsioni dhe krimi i organizuar
Në dokument, Komisioni Evropian beson se Serbia duhet të përmirësojë rezultatet e hetimeve, aktakuzave dhe gjykimeve përfundimtare në rastet e korrupsionit të nivelit të lartë, duke përfshirë konfiskimin dhe konfiskimin e pasurisë së fituar përmes krimit.
Përmendet se gjatë vitit të kaluar numri i vendimeve të formës së prerë në rastet e korrupsionit të nivelit të lartë është rritur në 30 nga 21 një vit më parë.
“Hetimet kriminale proaktive nuk janë ende praktikë e zakonshme. Ekziston rreziku i ndërhyrjes së motivuar politikisht në hetimet dhe ndjekjet penale të korrupsionit të nivelit të lartë, megjithëse janë futur masa të reja mbrojtëse,” vë në dukje raporti i progresit në kapitujt 23 dhe 24.
Serbia ka zbatuar plotësisht një nga 24 rekomandimet për luftën kundër korrupsionit, thotë GRECO
Krimi i organizuar
“Hetimet kriminale proaktive dhe monitorimi sistematik i flukseve të parave, veçanërisht në rastet e pasurisë së pashpjegueshme, nuk është një praktikë e zakonshme”, thonë ekspertët e Komisionit Evropian.
Prandaj, dokumenti thekson se Komisioni Evropian i rekomandon Serbisë që të monitorojë sistematikisht fluksin e parave për të rritur efikasitetin e përpunimit të rasteve të krimit të rëndë dhe të organizuar, përfshirë rastet e pastrimit të parave, konfiskimit dhe konfiskimit të produkteve të krimit.
Gjithashtu, Serbia kritikohet se nuk është angazhuar mjaftueshëm në procesin e hetimit dhe ndjekjes penale për sulmin në veri të Kosovës.
Pavarësia e gjyqësorit
Në një dokument mbi sundimin e ligjit në Serbi, Komisioni Evropian i bën thirrje vendit të sigurojë që Këshilli i Lartë i Gjyqësorit dhe Prokurorisë, Qeveria dhe Parlamenti të mbrojnë në mënyrë efektive dhe proaktive pavarësinë e gjyqësorit dhe autonominë e prokurorisë në rastet e ndikimi i jashtëm jo i duhur, duke përfshirë rastet e komenteve të papërshtatshme publike nga anëtarët e Qeverisë ose Parlamentit për hetimet në vazhdim ose procedurat gjyqësore që thuhet se janë në kundërshtim me kodin e tyre të sjelljes.
Në parim, thuhet në këtë dokument, rregullat aktuale të biznesit vendosin bazat për një reagim më efektiv dhe mekanizma mbrojtës për gjyqtarët dhe prokurorët në rastet e ndikimit të padrejtë.
“Megjithatë, ende nuk është e mundur të vërehet në praktikë një ulje e ndjeshme e ndikimit të padrejtë tek gjyqtarët dhe prokurorët”, vlerëson ky raport.
Theksohet se as Kuvendi dhe as Qeveria nuk kanë vepruar deri më tani në rastet e ndikimit të padrejtë, me vërejtje se mbetet për t’u demonstruar një rol më aktiv dhe më proaktiv i institucioneve serbe.
Glorifikimi i kriminelëve të luftës
Komisioni Evropian i jep një vlerësim të keq Serbisë sa i përket përpunimit të krimeve të luftës.
Dokumenti vlerëson se nuk ka pasur përmirësim të rezultateve dhe se vazhdon glorifikimi publik i kriminelit.
“Ka pasur raste të shumta të glorifikimit të kriminelëve të luftës, duke u dhënë kriminelëve të luftës një platformë mediatike dhe duke mohuar krimet e luftës dhe gjenocidin,” thuhet në raport.
Komisioni Evropian konfirmon se Serbia ka rikthyer regjimin e vizave për gjashtë vende, por se në planin e harmonizimit të vizave është angazhuar për harmonizimin e mëtejshëm të politikës së vizave vetëm një vit apo gjashtë muaj para anëtarësimit në BE.
“Kjo nuk i përmbushi pritjet e BE-së”, thuhet në dokument.
Liria e shprehjes
Serbisë i kërkohet të forcojë sigurinë dhe sigurinë e gazetarëve dhe në veçanti të sigurojë që zyrtarët e lartë të përmbahen nga etiketimi ose sulmi verbal i gazetarëve; që të gjitha kërcënimet dhe rastet e dhunës fizike dhe verbale të monitorohen shpejt dhe, nëse është e nevojshme, të dënohen, hetohen ose ndiqen publikisht.
“Në këtë drejtim, rastet e sulmeve verbale, fushatave shpifëse, kërcënimeve dhe dhunës ndaj gazetarëve kanë vazhduar si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë lokal, duke përfshirë dhunën verbale dhe fizike ndaj gazetareve femra. Deklarata të përsëritura të zyrtarëve të lartë për punën e përditshme dhe investigative të gazetarëve kërcënojnë lirinë e medias”, vlerësohet në raportin e Komisionit Evropian.
Gjithashtu theksohet se pas shpalljes së pafajësisë të vonuar në shkurt të vitit 2024 në gjykatën e shkallës së dytë, vrasja e Slavko Curuvija mbetet e pandëshkuar pas 25 vitesh.
Mbrojtja e “reputacionit dhe nderit” ose presion mbi fondacionin me emrin e të vrarës Curuvija
Komisioni Evropian i bën thirrje Serbisë që të forcojë pluralizmin mediatik, duke përfshirë zbatimin e masave në përputhje me strategjinë e medias në lidhje me funksionimin, mandatin dhe pavarësinë e Trupit Rregullator për Mediat Elektronike (REM) dhe transmetuesve publikë.
Raporti përmend se Ligji i ri për Median Elektronike forcoi mandatin dhe kompetencat rregullatore të Organit Rregullator për Median Elektronike (REM), por ai përsërit misionin e OSBE/ODIHR (Zyra për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut) që REM “mbante një qëndrim pasiv. qasje”. .
“REM nuk iu përmbajt afateve më të shkurtra dhe nuk publikoi në kohën e duhur një raport gjithëpërfshirës mbi fushatën zgjedhore. OSBE/ODIHR gjeti gjithashtu ‘anshmëri mediatike’ gjatë fushatës, veçanërisht në lidhje me transmetuesit publik,” thuhet në dokument.
Komisioni Evropian rekomandon Serbinë të sigurojë bashkëfinancim transparent dhe të drejtë të përmbajtjes mediatike që i shërben interesit publik, si dhe transparencë të plotë në pronësi dhe reklamim në media.
Burime të tjera të financimit publik, thotë dokumenti, duke përfshirë reklamat, ende nuk janë paraqitur në regjistrin mediatik në mënyrë transparente, gjithëpërfshirëse dhe të thjeshtë.
Komuniteti LGBTQ dhe dhuna ndaj grave
Komisioni Evropian i kërkon Serbisë të zbatojë dhe raportojë në kohën e duhur mbi strategjitë për luftimin e diskriminimit që përfshijnë të drejtat e personave LGBTQ, barazinë gjinore, dhunën ndaj grave dhe deinstitucionalizimin, si dhe të kundërshtojë në mënyrë aktive krimet e urrejtjes dhe, në këtë kontekst, të vendosë rezultatet e hetimeve dhe dënimi.
Vlerësohet se ka një “vonesë serioze” në miratimin e planit të veprimit dhe financimit përkatës për strategjinë e luftës kundër dhunës ndaj grave dhe dhunës në familje dhe strategjisë së deinstitucionalizimit.
Planet e reja të veprimit 2024 – 2025 për luftën kundër diskriminimit dhe barazisë gjinore ende nuk janë miratuar, dhe ligji penal lidhur me ndalimin dhe dënimin e krimeve racore duhet ende të harmonizohet me acquis të Bashkimit Evropian.
Vihet re se që kur krimi i urrejtjes është futur si rrethanë rënduese në Kodin Penal (në vitin 2012), janë dhënë 14 vendime të formës së prerë.
