Çdo ditë duhet të marrim vendime, disa më të lehta, të tjera shumë më pak: ja këshilla e neuroshkencës për të shmangur të qenit të pasigurt.
Marrja e vendimeve, veçanërisht nëse ato janë të vështira, nuk është kurrë … e lehtë. Pasiguria na paralizon dhe në këto raste zakonisht zgjedhim (po: edhe kjo është zgjedhje!) të mos veprojmë, duke pritur të ndodhë diçka që të na tregojë drejtimin.
Siç e dinë mirë shkencëtarët konjitiv, zgjedhjet ndikohen nga mënyra se si paraqiten dilemat: për shembull, nëse lini një grup njerëzish të shijojnë një biftek duke thënë se ka 75% mish pa dhjamë ose në vend të kësaj thuhet se 25% formohet nga mishi i yndyrshëm, gjykimi i shijuesve ndryshon: në rastin e parë konsiderohet më i shijshëm. Ky është rasti klasik i gotës gjysmë plot ose gjysmë bosh.
Por pse është kaq e lehtë të mashtrohesh? Përgjigja është gjithmonë e njëjtë: truri kërkon rrugë të shkurtra. Një eksperiment i kryer disa vite më parë me rezonancë magnetike te njerëzit që duhet të zgjidhnin mes dy alternativave identike, të cilat megjithatë u paraqitën ndryshe, vërtetoi se ata që e njohin këtë mashtrim kanë një aktivitet të fortë në korteksin frontal (vendin e arsyetimit) që mbivendos aktivitetin e amigdalës, qendrës që drejton emocionet dhe i përgjigjet shpejt zgjedhjeve. Me pak fjalë, për të mos u mashtruar nga mënyra se si paraqiten gjërat, truri duhet të bëjë një përpjekje që konsumon energji.
Studiuesja angleze Ruth Chang, profesore e filozofisë në Oksford, kundërshton teorinë klasike se si të sillesh kur përballesh me zgjedhje, ajo që dekreton që në rast vendimesh të vështira duhet të vazhdohet duke shqyrtuar të mirat dhe të këqijat. Pra duhet zgjedhur alternativa që ka më shumë pro dhe nëse të mirat e të dyja mundësive janë njësoj të forta, mbetet vetëm të hidhet shorti, ndërsa nëse të mirat e dy zgjedhjeve janë të pakrahasueshme me njëra-tjetrën, atëherë duhet zgjedhur në mënyrë irracionale (për shembull, alternativat si bashkimi me një grup ushtarak për të shpëtuar atdheun nga një pushtues ose qëndrimi me një të afërm të sëmurë nuk janë të krahasueshme).
Por, sipas studiuesit, ne mund të bëjmë diçka ndryshe: t’i krijojmë vetes arsye të reja për të preferuar një zgjedhje ndaj tjetrës. Si? Duke bërë përpjekje dhe vullnet në vendimin: fakti që unë dua të martohem me atë vajzë sepse jam gati të angazhohem për këtë martesë; ose që preferoj të pikturoj ose të shkel në skenë në vend që të zgjedh një profesion të paguar mirë sepse e di që angazhimi im në këtë punë do të më japë kënaqësi. Angazhimet janë burim arsyesh, argumenton Chang. Ata nuk na detyrojnë në vendime dhe nuk i bëjnë zgjedhjet përfundimtare (pasi të keni vendosur të martoheni me atë person, sigurisht që mund të keni një mendim të mëvonshëm), por na bëjnë të mundur zgjedhjen. FCS
/ SCAN
