Me rezervat e saj të armëve të epokës sovjetike, Bullgaria, shtëpia e një industrie të lulëzuar armësh, mund të jetë një aleat kyç i Ukrainës, e cila është trajnuar dhe pajisur me armë të tilla në luftën e saj kundër forcave pushtuese ruse.
Bullgaria aktualisht ka parlamentin e shpërbërë dhe do t’i zhvillojë zgjedhjet parlamentare me 2 prill të cilat janë zgjedhjet e pesta të parakohshme në dy vjet.
Në këtë kohë të pasigurisë politike, qeveria në detyrë nuk është në disponim që t’i ofrojë ndihmë me armë vdekjeprurëse Kievit.
Këtë e ka shfaqur edhe presidenti bullgar, Rumen Radev, i cili njihet për prirjet e tij në përkrahje të Kremlinit.
Radev, një ish-pilot i forcave ajrore, fuqizoi qëndrimin të ashpër më 21 mars, duke mos u bashkuar me një mori shtetesh të BE-së për të furnizuar Ukrainën me të paktën 1 milion predha artilerie gjatë vitit të ardhshëm.
“Bullgaria nuk mbështet dhe nuk është pjesë e urdhrit të përgjithshëm për furnizimin me predha Ukrainën”, tha Radev.
“Vendi ynë do të mbështesë përpjekjet diplomatike evropiane për të rivendosur paqen”, tha ai.
Radev shtoi gjithashtu se Bullgaria nuk do t’i japë Ukrainës avionë luftarakë, sisteme të mbrojtjes raketore ose tanke për sa kohë që qeveria aktuale e përkohshme është në pushtet.
Presidenti i Bullgarisë, Rumen Radev.
Presidenti i Bullgarisë, Rumen Radev.
Radev, së bashku me Dimitar Stojanov, ministrin në detyrë të mbrojtjes bullgare, kanë deklaruar së fundmi se transferimi i disa prej rezervave ushtarake të vendit, duke përfshirë tanket dhe avionët e kohës sovjetike, ose sistemet e mbrojtjes ajrore ‘S-300’, do të dobësonte mbrojtjen e vendit. Këto deklarime analistët i cilësuan të dyshimta.
Sofja po ashtu duket se nuk pranon një ofertë nga Uashingtoni: dhuroni pajisjet tuaja të epokës sovjetike në Ukrainë dhe Shtetet e Bashkuara do t’i zëvendësojnë ato me sisteme moderne ose para. Sllovakia dhe Greqia janë dy shtete të NATO-s që do ta pranojnë këtë ofertë të Uashingtonit.
Përfitimet e kësaj marrëveshjeje ishin të dukshme më 22 mars kur ministri sllovak i mbrojtjes Jaroslav Nad njoftoi se Shtetet e Bashkuara i kanë ofruar Sllovakisë 12 helikopterë të rinj ‘Bell AH-1Z Viper’ me rreth 75 për qind zbritje pasi Bratislava dërgoi avionët e saj luftarakë ‘MiG-29’ në Ukrainë.
Dhe Bullgaria sigurisht që ka nevojë të modernizojë forcat e saj të armatosura, argumenton Atanas Zapryanov, një ish-zëvendës ministër bullgar i mbrojtjes, duke pretenduar se shumica e rezervave të saj gjithsesi se është gati për t’u çmontuar.
“Ju garantoj se pas pesë vitesh, shënoni fjalët e mia, se do të thuhet se ky skrap është i kotë dhe ne duhet t’i hedhim dhe të blejmë të reja”, tha Zapryanov për Shërbimin Bullgar të Radios Evropa e Lirë.
Në parlament, kundërshtimi për të ndihmuar ushtrinë e Ukrainës ka ardhur pikërisht nga Partia Socialiste Bullgare (BSP) dhe partia e ekstremit të djathtë Rilindja. Edhe qeveria pro-perëndimore e udhëhequr nga Petkov që ishte në detyrë nga dhjetori 2021 deri në korrik 2022 nuk ishte në gjendje që me partnerët e saj të koalicionit ta kapërcejë atë kundërshtim.
Në maj 2022, parlamenti votoi vetëm në favor të riparimit të pajisjeve ushtarake ukrainase në uzinat në Bullgari, duke hedhur poshtë një ofertë të qeverisë për të dërguar një paketë armësh në Kiev.
Sidoqoftë, deri në dhjetor 2022, fraksioni pro-perëndimor ishte në gjendje të merrte miratimin për paketën e parë të armëve për Ukrainën, megjithëse jo pajisje të rënda. Lista e armëve në atë paketë ishte e klasifikuar, por zyrtarët qeveritarë kishin thënë se Sofja do të dërgonte kryesisht armatime të lehta dhe municione.
Deri atëherë, Bullgaria, së bashku me Hungarinë e udhëhequr nga kryeministri miqësor ndaj Kremlinit, Viktor Orban, kishin qenë dy kombet e vetme në BE që refuzuan thirrjet e Ukrainës për ndihmë ushtarake.
Ndihma e fshehtë ushtarake
Megjithatë, në prapaskenë Bullgaria ka të ngjarë të bëjë shumë më tepër. Petkov tha kohët e fundit se Bullgaria kishte furnizuar në mënyrë të fshehtë Ukrainën me municion dhe naftë shumë të nevojshme në muajt e parë pasi Rusia nisi pushtimin e saj në shkallë të plotë më 24 shkurt 2022.
Qershorin e kaluar, Alexander Mikhailov, drejtor i atëhershëm i Kintex, një kompani shtetërore e tregtisë së armëve dhe municioneve, tha se Bullgaria kishte dërguar 4.200 tonë armë në Ukrainë nëpërmjet Polonisë.
Këto përpjekje për ndihmë ushtarake për Ukrainën mund të shpjegojnë pjesërisht një seri shpërthimesh në depot e municioneve në Bullgari në vitet e fundit mes dyshimeve për spiunazh rus, ka zbuluar një hetim special i Radios Evropa e Lirë.
Por zyrtarisht, sipas Institutit gjerman të Kielit për Ekonominë Botërore, i cili ka gjurmuar forma të ndryshme të ndihmës së jashtme për Ukrainën, Ministria bullgare e Mbrojtjes e kishte furnizuar Ukrainën me helmeta, jelekë, kuti të ndihmës së parë, veshje dimërore dhe çizme përpara se parlamenti miratoi dërgesat e armëve në dhjetor 2022.
Ky votim i dhjetorit mund të tregojë për një shtyrje të mundshme nga Sofja, por me shpërbërjen e parlamentit dhe Radev, i cili fitoi një mandat të dytë presidencial në nëntor 2021 me mbështetjen e BSP-së, tani për tani, duket e pamundur.
Bullgaria ka një industri të lulëzuar armësh, e gjashta më e madhe në Evropë dhe e specializuar në prodhimin dhe përmirësimin e sistemeve të armëve të epokës sovjetike. Në vitin 2021, prodhimi vendas i armëve gjeneroi më shumë se 1 miliard leva (gati 550 milionë dollarë), me një pjesë të madhe të prodhimit të destinuar për vendet e tjera të NATO-s, si dhe shtete në Afrikë dhe Azi.
Reuters raportoi në nëntor 2022 se fabrikat e armëve në Evropën Lindore dhe Qendrore kanë “shfrytëzuar armë, municione dhe furnizime të tjera ushtarake me një ritëm që nuk është parë që nga Lufta e Ftohtë” për të ndihmuar kundër forcave pushtuese ruse.
SHBA ofron një dorë ndihmëse
Më 6 janar, Uashingtoni njoftoi një ndihmë të re ushtarake prej 682 milionë dollarësh për “partnerët dhe aleatët evropianë për të ndihmuar në nxitjen dhe plotësimin e donacioneve të pajisjeve ushtarake për Ukrainën”.
Jo vetëm që Bullgaria mund të përdorte atë fond për të modernizuar ushtrinë e saj në këmbim të transferimit të disa prej sistemeve të saj më të vjetra në Ukrainë, por më herët, në tetor 2022, Ambasada e SHBA-së në Bullgari njoftoi gati 40 milionë dollarë sipas një skeme të ngjashme vetëm për vendin ballkanik.
Në dhjetor 2022, një delegacion amerikan mbërriti në Sofje për bisedime rreth dërgesave të mundshme të armëve bullgare në Ukrainë. Në veçanti, zyrtarët amerikanë ofruan sisteme të papërcaktuara të armëve amerikane në këmbim të dërgimit të një sistem të mbrojtjes ajrore ‘S-300’ të Bullgarisë në Ukrainë.
Një kërkesë e tillë e SHBA-së thuhet se ishte thënë nga Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Lloyd Austin, kur ai vizitoi Sofjen më 19 mars 2022, pa sukses.
Këtë herë, zyrtarët amerikanë thuhet se ofruan më shumë se 240 milionë dollarë stimuj financiarë për të bindur homologun e tyre bullgar, thanë disa burime që janë në njohuri për bisedimet për Shërbimin Bullgar të Radios Evropa e Lirë.
Ministria bullgare e Mbrojtjes nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë nëse kishte shprehur interesim për të marrë pjesë në atë që njihet zyrtarisht si programi i financimit të jashtëm ushtarak të Uashingtonit.
Departamenti i Shtetit i SHBA-së refuzoi gjithashtu të thoshte nëse zyrtarët bullgarë kishin shprehur interes për programin.
Radev tha se nëse Bullgaria do t’i dhuronte Ukrainës disa nga sistemet e saj raketore të epokës sovjetike si ‘S-300’ dhe ‘S-200’, si dhe avionë ushtarakë ‘MiG-29’ dhe ‘Su-25’ dhe tanke ‘T-72’, atëherë do t’i duhen zëvendësimet.
“Si komandant suprem i forcave të armatosura, unë jam i detyruar të këmbëngul që potenciali mbrojtës i ushtrisë bullgare të mos dobësohet në këtë situatë komplekse, por përkundrazi, duhet të ruhet dhe zhvillohet”, u zotua Radev.
Megjithatë, zyrtarët e lartë bullgarë duket se po injorojnë një mundësi të artë për të modernizuar ushtrinë e tyre me ndihmën bujare nga Uashingtoni, tha Zapryanov.
“Nga ky miliard [në dollarë amerikanë në ndihmë ushtarake të shpallur në shtator 2022 nën programin e financimit të jashtëm ushtarak FMF], [qeverisë bullgare] do t’i jepen para për të blerë çfarë të duan”, tha Zapryanov për Radion Evropa e Lirë.
Sllovakia mund të shërbejë si një model për Bullgarinë, vuri në dukje Zapryanov.
Më 17 mars, Sllovakia njoftoi se do të dërgojë të 13 avionët e saj ‘MiG-29’ në Ukrainë në një datë të pacaktuar.
Në këmbim, Shtetet e Bashkuara do të kompensojnë transferimin me 745 milionë dollarë materiale mbrojtëse, ndërsa BE-ja do të sigurojë 200 milionë euro.
Nëse Bullgaria do të furnizonte Ukrainën me sistemin e saj ‘S-300’, ajo do të merrte jo vetëm fonde për armë më moderne, por edhe mbrojtjen e qiellit të saj nga sistemet e baterive të raketave ‘Patriot’ nën misionin e mbrojtjes ajrore të NATO-s, siç është bërë në Sllovaki, tha Zapryanov.
Plus, sistemet e vjetruara ‘S-300’ tek të cilat tani mbështetet Bullgaria do të çmontohen brenda dy ose tre vjetësh, pohoi Zapryanov.
Si do që të jetë, 4 apo 5 avionët ‘MiG’ të Bullgarisë mund të hiqen nga shërbimi tashmë në fund të këtij viti./REL
