Kriza ekonomike e shkaktuar nga COVID-19, e cila katalizoi agresionin ushtarak të Rusisë kundër Ukrainës, doli të jetë një nga momentet kthesë në historinë moderne, e cila për nga shtrirja dhe thellësia është një nga krizat më të mëdha në qytetërimin tonë, tha zëvendëskryeministri i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, përgjegjës për çështje ekonomike, koordinim me resorët ekonomikë dhe investimet, Fatmir Bytyqi në fjalimin e tij në konferencën “Industritë tradicionale dhe sektorët kreativë të penguar në rrugën e krizës ekonomike” organizuar nga Presidenti i Republikës së Maqedonisë së Veriut, Stevo Pendarovski.
Zëvendëskryeministri Bytyqi tha se jeta që e mësuam për dekada, zakonet ekonomike që ndërtoheshin brez pas brezi u përballën papritur me një realitet që na kërkonte të rimendonim të gjithë përvojën tonë civilizuese dhe të vendosnim baza të reja për përparimin dhe zhvillimin e ardhshëm.
“Burimi bazë i ekonomisë, dituria, kreativiteti dhe inovacioni po fitojnë theksin në Revolucionin e Katërt Industrial, në të cilin digjitalizimi ka futur një cilësi të re në ndërvarësinë globale, në rrjedhën e mallrave, shërbimeve, kapitalit, teknologjive dhe informacionit. Ndryshimet teknologjike po reduktojnë kostot e lidhjes. Hapësira, koha dhe shpejtësia e aktiviteteve ekonomike po “kondensohen” dhe kërkojnë gjithnjë e më shumë jo vetëm një fuqi punëtore me aftësi të zhvilluara digjitale, por edhe, edhe më të specializuar, aftësinë për të qenë pjesë e proceseve të punës në të cilat është i integruar një komponent i inteligjencës artificiale”, tha Bytyqi.
Sa për ilustrim, zëvendëskryeministri Bytyqi tha se çfarë horizontesh të reja shfaqen përpara ekonomive, përfshirë këtu edhe tonën, përpara industrive tradicionale, ilustrohet më së miri nga të dhënat se në vitin 2013 investimi global i korporatave në inteligjencën artificiale arriti në vetëm 14,57 miliardë dollarë, në vitin 2021. Viti kur aktiviteti ekonomik është lënë në hije nga pandemia COVID-19, ne kemi një vlerë dramatike prej 276,1 miliardë dollarësh, sipas të dhënave në Indeksin e Inteligjencës Artificiale të publikuar së fundmi nga Universiteti Stanford në SHBA.
“Asnjë sektor industrial nuk përjashtohet nga kjo valë investimi, nga financa te minierat, praktikisht çdo aktivitet ekonomik tashmë e ka të integruar inteligjencën artificiale në proceset e saj. Jemi bashkëkohës të ndryshimeve që po formatizojnë tërësisht të gjithë sistemin, të cilat kërkojnë nga ne përgjigje të shpejta, modelim të shpejtë dhe një sërë politikash, masash dhe aktivitetesh ekonomike”, tha Bytyqi.
Zëvendëskryeministri Bytyqi tha se nuk mund të ngecim në kurthin e perspektivave të së kaluarës, proceseve që janë para nesh dhe ku jemi pjesë e të cilave janë të ekspozuar bizneset, institucionet e sistemit, vendimmarrësit, absolutisht përjashtojnë çdo pozicion konservator të menaxhimit me proceset shoqërore.
“Maqedonia e Veriut tashmë ka demonstruar avangardë institucionale në këtë fushë, së fundmi kemi prezantuar asistentin e parë digjital, ADA, si një element i rëndësishëm në zbatimin e politikave kombëtare ekonomike për mbështetjen e investimeve të reja, por edhe si një hap të rëndësishëm institucional përpara në dhënien e impulsit për zhvillimin e vetëdijes sipërmarrëse në shtetin që do të ketë ndërtuar një ndjeshmëri për kuptimin dhe domosdoshmërinë e transformimit digjital, veçanërisht në segmentin e integrimit të inteligjencës artificiale në proceset e biznesit, si një faktor lehtësues në arritjen e sukseseve ekonomike, d.m.th. redukimi i shpenzimeve dhe rritja e të hyrave”, tha në fjalimin e tij Bytyqi dhe shtoi se përmes Planit për Rritje Ekonomike, të cilin Qeveria e miratoi në vitin 2017, janë futur masa specifike ekonomike që kanë për qëllim pikërisht inkurajimin dhe mbështetjen e ekonomisë në zhvillimin e potencialit të saj inovativ.
“Fondi për Inovacione dhe Zhvillim Teknologjik është institucioni qendror për nxitjen dhe mbështetjen e aktivitetit inovativ, i cili është përgjegjës për arritjen e zhvillimit të përshpejtuar teknologjik, bazuar në transferimin e njohurive, kërkimin për zhvillim dhe inovacionin që kontribuojnë në krijimin e vendeve të reja të punës. Përmes instrumenteve financiare të këtij institucioni janë bashkëfinancuar 1080 projekte me një vlerë totale investimi rreth 112 milionë euro, nga të cilat mbi 50% janë kompani startap. Në pjesën e prodhimit industrial, përmes Ligjit për Mbështetjen Financiare të Investimeve, të miratuar në vitin 2018, Qeveria krijon dhe zbaton një tjetër masë ekonomike që synon forcimin e kapaciteteve inovative të ekonomisë përmes zhvillimit teknologjik dhe kërkimit, përvetësimit të njohurive të reja dhe aftësi për zhvillimin e produkteve, proceseve dhe shërbimeve të reja”, tha zëvendëskryeministri Bytyqi.
Zëvendëskryeministri i Qeverisë, Bytyqi në fjalimn e tij tha se në fillim të zbatimit të kësaj mase në vitin 2018 është paguar mbështetje në vlerë prej rreth 6,8 milionë denarë, pas së cilës pasoi një periudhë e rritjes së interesit të industrisë, të shkaktuar nga pandemia e COVID 19, kështu që në vitin 2020 pagesa e mbështetjes ka qenë rreth 15 milionë denarë, për vitin e ardhshëm 2021 do të jetë rreth 52 milionë denarë, ndërsa vitin e kaluar rreth 109 milionë denarë.
“Kjo rritje e pagesave tregon se në industrinë tradicionale, përmes kërkimit dhe zhvillimit, ndërgjegjësimi dhe nevoja për të ndërtuar qasje të reja dhe inovative ndaj prodhimit po rritet. Kjo Qeveri e njeh rrugën e duhur të rritjes dhe zhvillimit ekonomik të ekonomisë vendore dhe forcimit të rezistencës së saj ndaj turbulencave dhe goditjeve të mëdha ekonomike të jashtme. Vitin e kaluar, në përputhje me Planin për Rritje Ekonomike, përkatësisht Ligjin për Mbështetjen Financiare të Investimeve dhe Fondin për Inovacion dhe Zhvillim Teknologjik, si dhe Ligjin për Kontrollin e Ndihmës Shtetërore, u janë paguar 44,9 milionë euro mbështetje shtetërore 645 kompanive për investime që rrisin konkurrueshmërinë e tyre përmes proceseve të reja prodhuese, futjes së teknologjive të reja dhe krijimit të vendeve më të paguara të punës”, tha Bytyqi.
Zëvendëskryeministri Bytyqi tha se tashmë jemi në proces të krijimit të një Strategjie Zhvillimore të Maqedonisë së Veriut për 20 vitet e ardhshme, përmes së cilës do të zgjerojmë horizontet që mundësojnë ide kreative dhe do të vendosim kornizë për forcimin e karakteristikave të sistemit strukturor në drejtimi të ndërtimit të kapakëve për përgjigjen e krizave në epokën digjitale.
“Hyrja në ritëm me këto procese globale ndaj të cilave jemi të ekspozuar si vend dhe ngritja e kapaciteteve të nevojshme strukturore hap edhe një dimension shtesë në nevojën për mbarëvajtjen e proceseve integruese evropiane dhe për t’u bërë shtet anëtar i plotë i BE-së. Nevoja për bashkëpunim, shkëmbim njohurish dhe përvojash nuk ka qenë asnjëherë më e theksuar dhe për arritjen e saj nuk ka alternativë tjetër përveç asaj evropiane. Qëllimet e Dekadës Digjitale Evropiane, për një popullatë dhe profesionistë të kualifikuar në mënyrë digjitale, për infrastruktura digjitale të sigurta dhe të qëndrueshme, për transformimin digjital të bizneseve, për digjitalizimin e shërbimeve, janë gjëra që për qytetarët nuk mund të nënkuptojnë asgjë më shumë se përmirësimin e shkathtësive dhe aftësive të tyre për të arritur në punë më të paguara, dhe rrjedhimisht në një standard më të lartë jetese”, tha në fjalimin e tij zëvendëskryeministri Bytyqi.
Në fund të fjalimit të tij, zëvendëskryeministri i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, përgjegjës për çështje ekonomike, koordinim me resorët ekonomikë dhe investimet, Fatmir Bytyqi, tha se Revolucioni i Katërt Industrial ka vendosur kriteret për prodhimin industrial tradicional. e cila duhet të plotësohet për të ruajtur konkurrueshmërinë dhe rezistencën e saj ndaj krizave ekonomike.
“Kapacitetet për përpunimin dhe analizimin e një sasie të madhe të dhënash, robotët autonomë, simulimet, integrimi horizontal dhe vertikal i sistemeve, siguria kibernetike, zbatimi i teknologjisë “cloud”, janë vetëm disa nga gjërat që proceset ekonomike globale ofrojnë përballë industrive tradicionale edhe në vendin tonë, dhe që vendos edhe kornizën e vizionit tonë për rritjen dhe zhvillimin e ekonomisë së Maqedonisë. Ne si Qeveri nuk do të lejojmë që askush të mbetet vetëm dhe larg këtyre proceseve, as qytetarët dhe as kompanitë”, tha Bytyqi.
